Türkiye’deki Platolar ve Ovalar

TÜRKİYE’NİN PLATOLARI

Akarsular tarafından derince yarılmış ve çevresine göre yüksekte kalan geniş düzlüklere plato denir.
Türkiye’de platolar çok geniş yer kaplarlar. Bunun nedeni; III. jeolojik zaman sonuna kadar dış kuvvetler yoluyla aşınarak düzlük haline gelen arazilerin IV. jeolojik zaman başlarında kıta hareketleri (Epirojenez) ile toptan yükselmesi ve yükselen bu araziler üzerindeki akarsuların derin vadiler kazmasıdır.
Ülkemizde platoların en çok yer kapladığı bölge İç Anadolu Bölgesi’dir.

Not: Türkiye’de alçak platolarda tahıl tarımı ve küçükbaş hayvancılık yaygınken (İç Anadolu platoları), yüksek platolarda büyükbaş hayvancılık yaygındır. Erzurum, Karsve Ardahan lav platosu özelliği taşırken Taşeli karstik platodur.

TÜRKİYE’NİN OVALARI

Çevresine göre alçakta kalan hafif dalgalı düzlüklerdir. Akarsular tarafından derince yarılmadıkları için platolardan ayrılırlar.

Oluşumlarına Göre Ovalar

1. Tektonik ovalar
Dağ oluşumları ve kıta hareketleri sırasında oluşan çanakların akarsular tarafından doldurulması ile oluşmuşlardır. Bu ovalar kırık hatları üzerinde yer alırlar.
Kuzey Anadolu kırık hattında bulunan ovalar:
Batıdan doğuya doğru: Gönen, Bursa, Adapazarı, Düzce, Bolu, Tosya, Osmancık, Merzifon, Havza, Ladik, Taşova, Amasya, Turhal, Tokat, Erbaa, Niksar, Suşehri, Erzincan, Erzurum, Pasinler, Iğdır Ovaları.
Doğu Anadolu kırık hattında bulunan ovalar:
Varto, Muş, Bingöl, Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş, Amik Ovaları.
İç Anadolu Bölgesi’nde:
Konya, Ereğli, Eskişehir, Aksaray Ovaları.
Güneydoğu anadolu Bölgesi’nde:
Harran (Altınbaşak), Suruç ve Ceylanpınar ovaları.
Ege Bölgesi’nde:
Bakırçay grabeninde Bergama, Soma Ovaları, Gediz grabeninde Akhisar, Manisa, Turgutlu, Salihli Ovaları, Büyük Menderes grabeninde İncirliova, Söke, Germencik, Aydın, Nazilli Ovaları.
2. Karstik ovalar
Kalkerli (kireçtaşı) arazilerde en geniş alan kaplayan, çözünme ile oluşan yerşekillerine polye denir. Polyeler karstik düzlüklerdir. Karstik düzlüklere ülkemizde en fazla Akdeniz Bölgesi’nde rastlanır.
Önemli karstik ovalar: Elmalı, Kestel, Korkuteli, Tefenni, Acıpayam, Antalya
3. Delta ovaları
Akarsular taşıdıkları alüvyonları deniz içinde biriktirerek verimli delta ovaları oluştururlar.

Delta oluşumu için:

– Akarsuyun su toplama havzasında bol alüvyon taşınabilmesi
için erozyon güçlü olmalı,
– Kıyıda güçlü akıntılar olmamalı,
– Kıyıda gel-git genliği az olmalı,
– Kıyı derinliği az olmalı (kıta sahanlığı geniş olmalı).

 

Delta ovalarımız ve deltayı oluĢturan akarsular:
Bafra Deltası →Kızılırmak Nehri
Çarşamba Deltası →Yeşilırmak Nehri
Çukurova Deltası →Seyhan ve Ceyhan Nehirleri
Silifke Deltası →Göksu Nehri
Bakırçay Deltası (Dikili)→Bakırçay Nehri
Gediz (Menemen) Deltası →Gediz Nehri
Küçük Menderes (Selçuk) Deltası →Küçük Menderes Nehri
Büyük Menderes (Balat) Deltası →Büyük Menderes Nehri
Sakarya Deltası →Sakarya Nehri.
Not: – Sakarya Nehri’nin ağzında kıta sahanlığının dar ve akıntıların olması, deltanın denize doğru ilerlemesini yavaşlatmaktadır.
– Efes Antik Kenti’nin limanı, günümüzde Küçük Menderes Deltası nedeniyle içeride kalmıştır. Aynı şekilde Priene antik kenti ve Milet Antik Limanları’nın içeride kalması ve Bafa (Çamiçi) Gölü’nün oluşması Büyük Menderes Deltası nedeniyle olmuştur.

Ovaların Etkileri

– Önemli tarım alanlarıdır,
– Hayvancılık açısından önem taşırlar,
– Yeraltı ve yerüstü suları bakımından zengindirler,
– Ovalarda yol yapım maliyeti düşüktür,
– Bazı yüksek ovalar dışında iklim tarıma uygundur.
Not: Ovalarımız plansız kentleşme, sanayi tesisleri, çevre kirliliği, yanlış tarım tekniklerinin uygulanması, erozyon gibi nedenlerle yıldan yıla verimsizleşmektedir.

 

 

 

5 thoughts on “Türkiye’deki Platolar ve Ovalar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir