Türkiye’de Sanayinin Yapısı

1. Topyekûn Planlı Kalkınma Devresi Öncesi

Bu devrede sanayi sektörünün gelişmesine dönük yatırımlar uygulanmamıştır. Özel sektör yatırımları rol oynamıştır. Devlet yatırımları, daha çok tarım, enerji ve hizmet yatırımları alanlarına yönelmiştir.

Devletin özellikle yatırım yaptığı alanlar; şeker fabrikaları, çay fabrikaları, tarım araç ve gereçleri, gübre, et ve süt ürünleri, kağıt endüstrisidir,

Türkiye’nin ekonomik hayatında büyük rol üstlenmiş bazı sanayi kuruluşları bu devrede oluşturulmuştur. KİT ( Kamu İktisadi Teşebbüsleri) bunlardan biridir. Aynı şekilde TEKEL içki ve sigara fabrikaları gibi sanayi kuruluşlarına hem de satış merkezlerine sahiptir.

KİT’in başlıca fabrikaları ;

MEKEK : makine kimya endüstrisi kurumu anlamına gelir. Türk silahlı kuvvetlerinin silah, mühimmat, araç ve gereçler ihtiyacını karşılamak, bu amaçla gerekli olan tesisler, personel ve malzemeyi hazır bulundurmak başlıca görevleridir.
EBK: Et ve balık kurumu adıyla 1952 de kurulmuştur. Canlı hayvan, et, balık ve kümes hayvanlarını satın almak, satmak, işlemek, yan ürünlerini üretmek, yurt içinde ve dışında tesisler kurmak gibi amaçları vardır.
Gübre Sanayi : TÜGSAŞ ( Türkiye gübre sanayi anonim şirketi ) olarak bilinir. Yıllık gübre üretim kapasitesini 1,7 milyon tonu biraz aşan kuruluşun yıllık gübre üretimi 1,5 milyon tonun üstüne pek çıkmaz.
Türkiye Çimento ve Toprak Sanayi : ÇİTOSAN olarak da geçer. Çimento ve benzeri her türlü bağlayıcı malzemeyi, çimento türevlerini, her çeşit seramiği, bu ürünlerin ambalaj malzemesi ile ham manyezit ve sinir manyeziti üretmek; bu ürünleri yurt içi ve yurt dışı pazarlamasını yapmak ve benzeri tesisler kurmak başlıca görevleridir.
Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri : her türlü hem demir, çelik döküm, dövme ve pres ürünlerini, pik, çelik boru, hadde ürünleri üretmek; demir cevheri ve diğer madenleri aramak, çıkarmak, işlemek, bu amaçlarla gerekli tesisi kurmak, her türlü mal ve hizmetlerin pazarlamasını yapmak.
SEKA: kağıt endüstrisi olup, 1955 te kurulmuş bir KİT’tir.

2. Topyekun Planlı Kalkınma Devresi

Bu devre 1962 den başlar ve bütün planlı devreleri içerir. Darbe yönetimce hazırlanmıştır. Ülke ekonomisini topyekun planlı kalkınması esasına dayanır. Devrenin ilk aşamasını DPT (devlet planlama teşkilatı ) oluşturur. Kalkınma planları ile bunlara dayalı yıllık kalkınma programları hazırlarlar.

Planlanan sanayi yatırımlarını gerçekleştirmek için yeni kredi kaynakları bulmak gerekiyordu. OECD, AB, IMF dışa bağımlı montaj türü sanayi yatırımları için kredi vermeyi kabul ediyorlardı.

Topyekun planlı kalkınma sürecinde sanayideki gelişmelerin göstergeleri ;

Sanayi iş yerleri sayısı giderek artmıştır.
Sanayi iş yerlerinde çalışan sanayi iş gücü yükselmiştir.
Sanayi sektöründen sağlanan katma değer gelirindeki artışlar giderek büyümektedir.
Ülke gayri safi milli hasılasında sanayinin payı artmıştır.
Sanayinin ekonomik etkinlik alanlarında çalışan iş gücü açısından önemi, çalışma hayatında sanayinin önemli bir yere sahip olduğu anlaşılmıştır.

Tablo 1: Topyekun planlı kalkınma devresinde sanayi iş yerleri

Yıl	Toplam	Devlet	% si	Özel sektör	% si
1962	4025	230	5,7	3795	94,3
1965	3243	299	9,2	2944	90,8
1970	4820	254	5,2	4566	94,8
1975	6068	392	6,4	5676	93,6
1980	8710	408	4,7	8302	95,3
1985	10647	392	3,7	10255	96,3
1990	8871	410	4,6	8461	95,4
1995	10221	358	3,5	9863	96,5
2000	11117	413	3,7	10704	96,3

Tablo 2: Topyekun planlı kalkınma devresinde sanayi iş gücünün büyümesi

Yıl	Toplam	Devlet	% si	Özel sektör	% si
1962	324 276	128 028	39,4	196 248	60,6
1965	366 508	157 288	42,9	209 220	57,1
1970	510 437	185 144	36,3	324 993	63,7
1975	686 205	239 805	34,9	446 400	65,1
1980	795 650	287 189	36,0	508 461	64,0
1985	937 272	276 551	29,5	660 721	70,5
1990	1 028 978	249 762	24,3	778 434	75,7
1995	973 963	169 954	17,4	804 009	82,6
2000	1 128 978	152 320	13,5	976 658	86,5