EKVATORAL İKLİM
Görüldüğü yerler: Yaklaşık 0- 10 enlemleri arasında etkilidir Amazon ve Kongo havzaları ile Malezya ve Filipin adalarında karakteristik olarak görülür.
Sıcaklık durumu: Yıllık sıcaklık ortalaması 25 °C civarındadır Güneş ışınlarının dik ve dike yakın açılarla gelmesi ve nemin fazla olmasından dolayı, yıllık ve günlük sıcaklık farkı 1 – 2 °C’yi geçmez.
Yağış durumu: Yıllık yağış miktarı 2000 mm üzerindedir. Yağışlar konveksiyonel kökenlidir Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği mart ve eylül aylarında yağışlarda belirgin artış gözlenir Ekvatoral iklim tipinin yağış rejimi düzenlidir.
Not: Ekvatoral iklim bölgelerinde yağışların mart ve eylül aylarında maksimum düzeyde olması güneş ışınlarının geliş açısıyla ilgilidir. Güneş ışınları bu aylarda Ekvator’a dik geldiğinden, fazla ısınma nedeniyle konveksiyonel yağışlar artar.
Bitki örtüsü: Ekvatoral iklim bölgelerinde sık ve gür ormanlar yer alır. Bu ormanlara yağmur ormanları adı da verilir.
SUBTROPİKAL (SAVAN) İKLİMİ:
Görüldüğü yerler: Bu iklimin etkisi 10˚- 30˚ kuzey ve güney enlemlerde görülür. Tropikal iklim, Sudan, Çad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peru ve Bolivya gibi ülkelerde etkili olmaktadır.
Sıcaklık durumu: Sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 °C’ un üzerindedir. Bu iklim bölgesine güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer.
Yağış durumu: Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi yağışlı, kışlar kuraktır. Yıllık yağış miktarı 1000 – 1200 mm arasındadır.
Bitki örtüsü: Bitki örtüsü savan adı verilen otsu bitkilerden ve yer yer akasya ve baobap ağaçlarından oluşur. Savanlar uzun süre yeşil kalan, gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır. Savan bitki örtüsü içinde yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında ağaç toplulukları görülür.
MUSON İKLİMİ:
Görüldüğü yerler: Güney Hindistan, Güney Çin, Güneydoğu Asya, Japonya ve Mançurya gibi bölgelerde görülür. Bu alanlar Muson rüzgârlarının etkisi altındadır.
Sıcaklık durumu: Yıllık ortalama sıcaklık 15 – 20 °C’ tur. Yıllık sıcaklık farkı 10 °C civarındadır. Alçak enlemlerde sıcaklık yüksektir. Kuzeye doğru kışlar daha sert geçer.
Yağış durumu: Muson rüzgârlarının esme yönüne paralel olarak yazlar yağışlı, kışlar kurak geçer. Yağışların % 85’i yaz aylarında düşer. Yıllık yağış miktarı ortalama 1000 – 1500 mm civarındadır. Kıyı bölgeleri ve dağların denize bakan yamaçlarında yağış miktarı artar. Örneğin, Hindistan’ın kuzey doğusunda yer alan Çerapunçi 12000 mm yağış ile dünyanın en fazla yağış alan yeridir.
Bitki örtüsü: Kıyı kesimlerinde kışın yaprağını döken ormanlar, kuzeye doğru ise savanlar görülür. Muson ormanlarının tipik ağacı teak ağacıdır.
ÇÖL (KURAK) İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Yengeç ve Oğlak dönenceleri üzerindeki tropikal bölgeler ile Asya ve Kuzey Amerika kıtalarının dağlarla çevrili kısımlarında oluşmuş bir iklimdir. Afrika’nın kuzeyi, Arabistan Yarımadası, Basra Körfezi çevresi, Avustralya’nın iç kesimleri ve batı kıyıları, Afrika’nın güneybatısındaki Kalahari Çölü, Güney Amerika’da Şili’nin kuzey kıyıları, Kuzey Amerika’nın güneyindeki Meksika çölleri sıcak kurak iklimlerin etkili olduğu yerlerdir.
Sıcaklık ve yağış durumu: Kurak iklimlerinin en yaygın olarak görüldüğü yerlerde yağış miktarı 150 mm’yi geçmez. Bu iklim bölgelerinde havadaki nem yok denecek kadar azdır. Bağıl nem düşüktür. Bu nedenle günlük sıcaklık farkı çok yüksektir. Gündüz 50 °C’ye kadar çıkan sıcaklık, gece 0 °C’ye kadar düşebilir. Aşırı ısınma nedeni ile çok nadir konveksiyonel kökenli ve kısa süreli sağanak yağışlar görülür.
Bitki örtüsü: Bu kısa süreli yağışlarla yetinerek yaşamını devam ettiren kaktüs gibi kurakçıl bitkiler yetişir. Bu iklim bölgelerinde, yer altı su seviyesinin yüksek olduğu yerlerde, hurma ve palmiye gibi ağaçların yetiştiği vaha adı verilen yerler bulunur. Orta kuşak karalarının iç kısımları da kurak bölgelerdir. Buralarda yazın sıcaklık değerleri yüksek iken kışın 0 °C’nin altındadır.
AKDENİZ İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler, Avustralya’nın güneybatısı, Güney Afrika Cumhuriyeti’nde Kap bölgesi, Şili’nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde etkilidir. Türkiye de genel olarak bu iklim kuşağının etkisi altındadır.
Sıcaklık durumu: Yıllık ortalama sıcaklık 18° C’ tur. En sıcak ay ortalaması 28 – 30° C, en soğuk ay ortalaması 10° C kadardır.
Yağış durumu: Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600–1000 mm arasındadır.
Yaz ayları sıcak ve kurak, kış ayları yağışlıdır. Kıyı kesimlerde ılıman geçen kışlar iç kesimlere doğru sertleşir. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür. Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu ikimde görülür.
Bitki örtüsü: Karakteristik bitki örtüsü, kızılçam ormanlarının tahrip edilmesiyle ortaya çıkan makilerdir. Makiler, sürekli yeşil kalabilen, kısa boylu, sert yapraklı, kuraklığa dayanabilen, çalımsı bodur ağaçlardır. Akdeniz ikliminde yağışın az çok yeterli olduğu orta yükseklikteki yamaçlarda iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar (Kızılçam, sarıçam, karaçam ormanları gibi) yer alır.
ILIMAN OKYANUS İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Türkiye’de Karadeniz kıyılarında etkili olan Karadeniz iklimi ılıman okyanus iklimine benzer. Karakteristik olarak, Batı Avrupa kıyılarında görülür. Batı Avrupa kıyı kesiminde ortalama yükseltinin az olduğu yerlerde, ılıman iklimin etki alanı iç kesimlere kadar sokulur. Ayrıca, Kuzey Amerika’nın kuzey kıyıları, Avustralya’nın kuzeydoğusu, Yeni Zelanda ve Şili’de etkisi görülür.
Sıcaklık ve yağış durumu: Yazları serin, kışları ılık her mevsimi yağışlıdır. Yağış rejimi bakımından Ekvatoral iklimle benzerlik gösterir. Yıllık sıcaklık ortalaması 10 – 15 °C arasında değişir. Yağış miktarları 1000 mm’den fazladır. Yıllık sıcaklık farkı 15°C kadar çıkar.
Doğal bitki örtüsü geniş ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan karışık yapraklı ormanlardır.
ORTA KUŞAK KARASAL İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Genel olarak, 30° ve 65° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında ve kıtaların doğu kıyılarında görülmektedir. Bu iklim tipi Sibirya, Kanada ve Do¤u Avrupa’da geniş bir yayılış sahasına sahiptir.
Sıcaklık durumu: En soğuk ay ortalaması – 10 °C civarındadır. Baz› günler – 40 °C’a kadar sıcaklığın düştüğü de gözlenebilmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 5° C’tur. En sıcak ay ortalaması 20 °C civarındadır. Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer. Yazlar ise sıcaktır. Yıllık sıcaklık ortalaması 0 ile 10° C arasında değişir. Yıllık sıcaklık farkı 30° C’tur. Kar, ortalama 80–90 gün toprak üstünde kalır. Denizden uzaklaşıldıkça ve kutba doğru gidildikçe sıcaklıklar çok düşer. Dünyanın kışları en soğuk ve yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu bölgeleri bu iklim alanının denizlerden uzak ve daha kuzeyde olan iç kesimleri ile yüksek kesimlerdir.
Yıllık yağış miktarı 500 – 600 mm dolayındadır. En fazla yağış yazın, en az yağış kışın düşer. Kış yağışları daha çok kar şeklindedir.
Doğal bitki örtüsü iğne yapraklı ormanlardır. Yağışın azaldığı kesimlerde de bozkırlar (step) görülür. Sibirya ve Kanada’da iğne yapraklı ormanlara tayga ormanları adı verilir. Kıyıya yakın olan daha ılıman kesimlerde yayvan ve iğne yapraklı ormanlar yaygındır. Kışların çok soğuk geçtiği iç ve yüksek kesimlerde soğuğa dayanıklı iğne yapraklılar geniş alan kaplar.
STEP (YARI KURAK) İKLİM
Step iklimi, bir geçiş iklimi özelliği gösterir. Step iklimlerinde yıllık sıcaklık farkı 15 – 30°C dir.
Yıllık yağış miktarı 300 – 500 mm. dir. Step iklimlerinde en fazla yağış ilkbaharda ve yazın düşmektedir.
Tabii bitki örtüsü yağışlı mevsimde yeşeren, kurak mevsimde sararan step (bozkır) tir. İnsanlar tarafından ağaç kesilerek, yakılarak ormanların ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara antropojen bozkır denir. Bu tür bozkırlar, ormanların tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıktığından yer yer orman ağacı topluluklarına rastlanır.
TUNDRA İKLİMİ (KUTUP ALTI İKLİMİ)
Görüldüğü yerler: Genel olarak, 65° – 80° Kuzey enlemleri arasında görülür. Tundra iklimi, Avrupa’nın kuzey kıyıları, Kuzey Sibirya, Kuzey Kanada, Grönland Adası kıyıları ve Orta kuşaktaki yüksek dağlarda etkili olmaktadır.
Sıcaklık durumu: Sıcaklığın çok düşük olduğu bir iklim tipidir. Bu iklimde en sıcak ayın ortalaması dahi 10°C yi geçmez. Kışın değerler -30°C ile -40°C ye iner. Yıllık sıcaklık farkının 65°C yi bulduğu yerler vardır.
Yağış durumu: Yağışlar ortalama 200 – 250 mm kadardır. En fazla yağış yaz aylarında görülür.
Tabii bitki örtüsü çalı, yosun ve yazın yeşeren kurakçıl otlardan oluşan tundralardır.
KUTUP İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Güney Yarım Küre’nin kutup kuşağı içinde yer alan Antarktika kıtası ile Kuzey Yarım Küre’nin yüksek enlemlerindeki Grönland adasında etkilidir.
Sıcaklık ve yağış durumu: Sıcaklık değerleri bütün bir yıl 0 °C’nin altındadır. Güneşlenme süresi uzun olmasına rağmen sıcaklık pek fazla yükselmez. Bunun nedeni, güneş ışınlarının yıl boyunca eğik açılarla gelmesi veya altı aylık gecenin yaşanmasıdır. Nemin az olmasından dolayı, ancak 150 mm kadar yağış alır. Bu özelliğinden dolayı kutuplara soğuk çöllerde de denir. Yağışlar kar şeklinde olur.
Bitki örtüsü: Bu iklim bölgesinde zemin karla örtülü olduğu için bitki örtüsü yoktur.